انواع مدل‌های فرایند توسعه نرم‌افزار

تمام برنامه‌هایی که در موبایل یا کامپیوتر خود با آن‌ها کار می‌کنید، انواع مختلفی از نرم‌افزار هستند. برنامه‌نویس‌ها و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، با کمک زبان‌های برنامه‌نویسی و مدل‌های توسعه نرم‌افزار، برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف را برای کامپیوتر، موبایل و … طراحی می‌کنند. مدل‌های توسعه نرم‌افزار متدها و روش‌هایی هستند که با کمک آن‌ها، می‌توانید نرم‌افزار را توسعه دهید و تمام مراحل توسعه نرم‌افزار را از ایده تا اجرا در دل خود دارند. از زمانی که اولین نرم‌افزارها ساخته شدند، مدل‌های مختلفی هم برای ساخت و توسعه نرم‌افزار به وجود آمدند و با پیشرفت علم و تکنولوژی، این روش‌ها کامل‌تر و بهینه‌تر شدند.

در این مقاله قصد داریم با چرخه عمر توسعه نرم‌افزار آشنا شویم و سپس ۶ مدل اصلی توسعه نرم‌افزار را بررسی کنیم. همچنین با روش‌های توسعه نرم‌افزار در ایران هم آشنا می‌شویم و یکی از شرکت‌های پیشرو در زمینه توسعه نرم‌افزارهای مالی با روش‌های نوین را معرفی می‌کنیم.

توسعه نرم‌افزار چیست؟

در پاسخ به سوال توسعه نرم‌افزار چیست باید گفت به فرایند تولید برنامه‌های کامپیوتری، اپلیکیشن‌های موبایل و نرم‌افزارهای مختلف گفته می‌شود که به طور مستقیم یا غیر مستقیم از آن‌ها استفاده می‌کنیم. فرایند توسعه نرم‌افزار شامل ۷ مرحله است که با عنوان چرخه عمر توسعه نرم‌افزار یا Software Development Life Cycle شناخته می‌شود.

SDLC شامل مراحل زیر است:

• برنامه‌ریزی 
• تعریف و تحلیل نیازمندی‌ها
• طراحی
• کدنویسی (توسعه)
• تست
• پیاده‌سازی و انتشار
• نگهداری

مدل‌های توسعه نرم‌افزار

در حالت کلی، ۶ مدل و متد برای توسعه نرم‌افزار وجود دارد. این ۶ مدل عبارتند از:

مدل آبشاری، مدل V، مدل تکراری و افزایشی، مدل نمونه‌سازی، مدل مارپیچ و مدل چابک.

مدل آبشاری

اولین مدل توسعه نرم‌افزار که ایجاد شد، مدل آبشاری است. در این مدل مراحل توسعه نرم‌افزار به ترتیب و به نحوی چیده شده‌اند که با پایان هر مرحله، مرحله بعد آغاز می‌شود. اگر یک مرحله به موقع تمام نشود، مراحل بعدی نمی‌توانند شروع شوند.

معمولا از این روش توسعه نرم‌افزار زمانی استفاده می‌شود که ایده شفافی از نتیجه نهایی در ذهن تیم برنامه‌نویسی و ذی‌نفعان وجود دارد و تغییرات زیادی در حین توسعه ایجاد نمی‌شود.

مدل V

مدل V که به عنوان مدل ۴ مرحله‌ای هم شناخته می‌شود، یکی از مدل‌های مشابه آبشاری در فرایند توسعه است. مدل V، از روش‌های مدیریت کیفی پشتیبانی می‌کند و نحوه تعامل مراحل مختلف توسعه با هم را تشریح می‌کند. در این مدل هر مرحله دارای یک تست جداگانه است تا کیفیت آن سنجیده شود. مشابه روش آبشاری، تا زمانی که مرحله‌ای تمام نشده و تست کیفی را قبول نشده باشد، مرحله بعد نمی‌تواند شروع شود. این مدل دارای دو فاز اعتبارسنجی و احراز است.

مدل تکراری و افزایشی

با توجه به نواقصی که مدل آبشاری و V داشتند، مدل تکراری و افزایشی (Iterative and incremental model) ایجاد شد. مراحل این مدل مشابه روش آبشاری است اما در طول توسعه، همانطور که از نام آن مشخص است با چرخه‌های تکرار شونده و افزایشی روبرو هستیم. در این مدل فرایند توسعه را با الزامات محدود شروع می‌کنیم و سپس مرحله به مرحله به الزامات و ابعاد پروژه اضافه می‌شود.

مدل نمونه‌سازی (Prototyping)

در این مدل از توسعه، اعضای تیم سعی می‌کنند با ساخت نمونه‌های اولیه یا پروتوتایپ، شناخت بهتری از محصول و نیاز اصلی مشتری به دست بیاورند. در واقع پیش از اینکه محصول اصلی توسعه پیدا کند، نمونه‌هایی در مقیاس کوچک ایجاد می‌شوند تا به کمک مشتری سنجیده شوند.

مدل مارپیچ (Spiral)

در مدل مارپیچ، تسک‌ها و وظایف به صورت مارپیچ و به ترتیب ریسک چیده می‌شوند. در هر چرخه از این مدل، اهداف و کارها بر اساس تحلیل ریسک موجود و شرایط تیم، یعنی تجربه افراد تیم، حیطه کاری و نحوه مدیریت سیستم، انتخاب می‌شوند.

از مدل مارپیچ زمانی استفاده می‌شود که شرایط توسعه چیزی بین نمونه‌سازی و آبشاری باشد. در این روش می‌توانید در بازه‌های مرتب نرم‌افزار را منتشر کنید و بیشتر برای پروژه‌هایی با ریسک بالا یا متوسط مناسب است.

مدل چابک (Agile)

مدل چابک یا اجایل، مدلی است که روی بهبود همکاری، ارتباط موثر و چابکی تیم تمرکز دارد. در واقع این مدل، بیشتر از اینکه مجموعه‌ای از مراحل سفت و سخت باشد، یک نوع طرز فکر و رویکرد است که تلاش دارد کیفیت نرم‌افزار را به کمک توسعه مکرر و بهبود همکاری درون تیمی و بین تیمی، بالا ببرد.

دو متد اسکرام و کانبان، متداول‌ترین و محبوب‌ترین روش‌های توسعه برپایه اجایل هستند.

توسعه نرم‌افزار در ایران

در ایران، با توجه به وجود شرکت‌های مختلف در حوزه فناوری اطلاعات و پروژه‌های متنوع، مدل‌های مختلف توسعه نرم‌افزار استفاده می‌شوند. پس از ظهور متدولوژی چابک، بیشتر شرکت‌های فناوری اطلاعات که در زمینه توسعه نرم‌افزارهای مختلف فعالیت می‌کنند، شروع به استفاده از این روش مدیریت پروژه کردند.

یکی از شرکت‌های توسعه فناوری‌های مالی یا فین‌تک، که از روش اجایل برای مدیریت پروژه و پیشبرد اهداف سازمان استفاده می‌کند، ویستا سامانه آسا است.

ویستا سامانه آسا

ویستا سامانه آسا یک شرکت فین‌تک و زیرمجموعه گروه مالی آگاه است. این شرکت به طور ویژه در زمینه توسعه نرم‌افزارها و راهکارهای مالی و بازار پول و سرمایه فعالیت می‌کند. اپیلکیشن «آساتریدر» که برای معاملات برخط بورس است، از محصولات این شرکت است. تیم‌های مختلف فنی در آسا، با توجه به نیاز بازار و کاربران شروع به توسعه نرم‌افزارهای مالی می‌کنند و به طور معمولا از روش اجایل برای توسعه نرم‌افزار استفاده می‌کنند. اگر دوست دارید که عضوی از این مجموعه IT باشید، می‌توانید در سایت آسا و از طریق صفحه «همکاری با آسا»، رزومه خود را برای این شرکت ارسال کنید. همچنین در «بلاگ آسا» می‌توانید انواع مقالات مختلف را در زمینه توسعه نرم‌افزار، مدیریت پروژه و … بخوانید.